Jaarlijkse monitoring van pijpenstrootje
De heide is een van de meest karakteristieke landschappen van Nederland, maar staat onder druk. Door onder andere stikstofdepositie en verdroging raakt de heide steeds vaker overwoekerd door grassen zoals pijpenstrootje. Dit verschijnsel, ook wel vergrassing genoemd, bedreigt kwetsbare habitattypen en leidt tot verlies van biodiversiteit.
Om grip te krijgen op deze ontwikkeling nemen provincies zoals Noord-Brabant al jaren maatregelen zoals maaien, plaggen en begrazing. Maar om te weten óf, waar en wanneer die maatregelen effect hebben, is goede monitoring onmisbaar.
Tot voor kort was dat lastig te zeggen. Vegetatiekarteringen worden slechts eens per twaalf jaar uitgevoerd – veel te weinig om trends te volgen of beleid tussentijds bij te sturen.
Van pilot naar praktijk
Samen met de provincies Noord-Brabant, Drenthe en Fryslân voerde Spheer in 2021 al een pilot uit om vergrassing in kaart te brengen met behulp van satellietbeelden. We richtten ons op pijpenstrootje, de meest dominante grassoort in het vergrassingsproces. De resultaten waren overtuigend:
- Jaarlijkse kaarten gaven een actueel en objectief beeld van de bedekking;
- Probleemgebieden werden eerder zichtbaar;
- Beheermaatregelen konden beter geëvalueerd en aangepast worden.
Na deze succesvolle pilot zette Noord-Brabant de stap naar structurele inzet van deze methode. In 2024 leverde Spheer een complete tijdreeks van tien jaar aan vergrassingskaarten voor alle heidegebieden in de provincie. Deze kaarten worden nu gebruikt bij het opstellen van nieuwe beheerplannen.
Een stap verder: vergelijking van methodes
Naast het leveren van kaarten voerde Spheer in 2024 een vergelijkend onderzoek uit tussen verschillende manieren van AI-gebaseerde monitoring. De uitkomst? De foundation model-aanpak zoals toegepast in Carto bleek aanzienlijk beter te presteren dan traditionele, handmatig getrainde modellen.
- Hogere nauwkeurigheid
- Stabielere trendanalyses over meerdere jaren
- Veel snellere trainingstijd
Dankzij deze aanpak wordt het mogelijk om pijpenstrootje en daarmee vergrassing jaarlijks, snel en betrouwbaar te monitoren.
Wat dit betekent voor natuurbeheer
Met deze nieuwe methode kunnen terreinbeheerders en beleidsmakers:
- Gerichter sturen op systeemherstel en biodiversiteit
- De effectiviteit van maatregelen objectief volgen
- Tijd en kosten besparen op veldwerk
Bovendien biedt deze aanpak perspectief voor de toekomst. De methode sluit aan bij bredere ontwikkelingen in natuurmonitoring, en met Carto kunnen ook andere vegetatietypen – zoals struikhei – eenvoudig worden meegenomen. Zo zetten we een belangrijke stap richting een compleet, actueel en efficiënt beeld van de heide, jaar op jaar.
